Zarys historii Czeladzi

Spośród osad  i miast kształtowanych wzdłuż Brynicy niekwestionowany prymat przypadł Czeladzi! Jeśli weźmiemy pod uwagę daty premierowych łacińskich wpisów i na ich podstawie będziemy ustalać znaczenie, wartość oraz intratność i powagę przestrzeni do zagospodarowania, Czeladź w tym zestawie okaże się miastem wiodącym, nieomal wzorcowym. Już w odległym średniowieczu wypełniała skutecznie walory struktury miejskiej. W 1262 roku Czeladź otrzymała prawa miejskie. Punkty na szlakach komunikacyjnych, zajazdy, oberże, cechy licznych bardzo przydatnych rzemiosł, ośrodek kultu religijnego, a także, a może przede wszystkim rynek w najbardziej dosłownym znaczeniu. Świadomi bogatej przeszłości czeladzianie znają wartość miejsca, w którym żyją. Współczesne dążenie do wygody i przejrzystości nie wchodzi tu na szczęście w konflikt z przejawami dawnego budownictwa czy miejskiego zagospodarowania. Atutem miasta jest między innymi odporność na zbyt śmiałe manipulacje przestrzenne. Stąd miasto w naturalny sposób opiera się gwałtownym rekonstrukcjom i mutacjom. Kto chce budować i remontować dobrze i odpowiedzialnie, musi się liczyć z dorobkiem wieków, urodą (tradycyjnie i nienachalnie rozumianą) słynnych historycznych traktów, których bliskie sąsiedztwo sukcesywnie parcelowano i zagospodarowywano. Gęstość zabudowy ścisłego centrum Czeladzi oraz ulica Bytomska stanowiąca jeden z ważniejszych gościńców, dowodzi, że teren, na którym obecnie stoją dawne i pradawne obiekty: kamienice, domy, warsztaty, sklepy, zagrody musiał sporo kosztować. Nie tylko z tego względu osiedlano się właśnie tam. Dawniej inaczej postrzegano kategorię przestrzeni, sprawności, ergonomii, ładu i nowoczesności. Bliskość rzeki wiele tłumaczyła, jeszcze więcej ułatwiała. Oto gotowy temat rozważań historycznych i estetycznych. Czeladź to miasto pomyślane i zaprojektowane w średniowieczu. Miasto z centrum osadzonym na wzgórzu, wykorzystujące przestrzenie wokół rzeki organizującej życie miejscowych i przybyszów. Rzemiosło przetwarzające dobra naturalne i centralne usytuowanie przy bytomskim tracie wyprowadziło czeladzian z opłotków i wyposażyło w świadomość częściowej samowystarczalności. Wieść o tak niezwykłych walorach docierała do odległych regionów Księstwa Siewierskiego. Docierała również w postaci legend snutych wokół typowych czeladzkich profesji wynikających z takich zajęć jak: łowiectwo, rybołówstwo, bobrownictwo,  przetwórstwo mięsa i skór.